Als mensen zelfmedelijden hebben, zijn ze geneigd te zwelgen in hun ellende en te vergeten dat anderen vergelijkbare problemen kunnen hebben. Ze vergeten dat ze verbonden zijn met anderen en hebben het gevoel dat zij de enige zijn die het tegenzit. Bij zelfmedelijden ligt de nadruk op egocentrische gevoelens van isolement. Het leidt ertoe dat je je leed makkelijk overdrijft. Mensen met zelfmedelijden laten zich meeslepen door hun ellende en hun persoonlijke drama. Ze kunnen niet een stapje terug doen en met een ruimere blik naar de situatie kijken. Ze voelen zich slachtoffer. Bij zelfcompassie daarentegen zie je de relatie tussen je eigen ervaringen en die van anderen, zodat je je niet geïsoleerd voelt. Door het perspectief in te nemen van iemand die met compassie naar je kijkt, creëer je een mentale ruimte waarin je je ervaringen in een ruimer perspectief kunt plaatsen en kunt relativeren.
Navelstaren is wat mensen vaak doen als ze meer grip willen hebben op wie ze zijn en waarom ze voelen wat ze voelen. Het is een manier van denken over jezelf waarbij het doel vaak is om dingen anders te maken dan ze zijn door ze te kunnen verklaren en duiden. Bij zelfcompassie is dat juist niet nodig. Je accepteert je gevoelens zoals ze komen – en gaan: want juist door acceptatie komen dingen vaak makkelijker in beweging.
Zelfcompassie is ook iets heel anders dan zelfvoldaanheid. Mensen aarzelen soms om compassie voor zichzelf te voelen, uit angst dat ze dan daarna alles van zichzelf accepteren en zichzelf geen grenzen meer stellen. “Ik heb vandaag een moeilijke dag gehad dus ik zal vriendelijk zijn voor mezelf en voor de tv een zak chips leeg eten.” Dit is geen zelfcompassie! Zelfcompassie betekent dat je aardig bent voor jezelf en goed voor jezelf zorgt (dus ook je gezondheid), ook op langere termijn. Als je toegeeft aan alles waar je zin in hebt is dat op langere termijn vaak schadelijk voor jezelf (eten, roken, op de bank zitten), terwijl gezondheid en langdurig welzijn vaak vereisen dat je op kortere termijn ongemak verdraagt (bijvoorbeeld sporten, je inzetten voor een goed doel). Mensen zijn soms erg streng tegen zichzelf als dat niet lukt, alsof ze het idee hebben dat ze hun gedrag kunnen verbeteren door zichzelf omlaag te halen en zich te schamen of schuldig te voelen. Deze methode werkt vaak niet: als je pijnlijke waarheden over jezelf niet onder ogen kunt zien uit angst dat je jezelf gaat haten, raak je nog veel verder van huis. Het zorgt ervoor dat je eigen zwakheden niet wilt erkennen om jezelf te beschermen. Als je daarentegen zelfcompassie hebt, wil je goed voor jezelf zorgen. Dit biedt een krachtig tegengas tegen zelfvoldaanheid, want het zorgt ervoor dat je wilt groeien en jezelf wilt ontwikkelen. Tegelijkertijd biedt het ook het gevoel van veiligheid dat je nodig hebt om jezelf te zien zoals je werkelijk bent, met al je zwakheden, maar zonder jezelf te veroordelen.